Bu yazının konusu biraz farklı. Bu gün biraz, dilim döndüğünce, akademik tercüme konusundaki fikirlerimi yazacağım. Son zamanlarda kafamı kurcalayan bir konu ve kafamı kurcalayan şeyleri yazmak kafamda da daha derli toplu hale gelmelerine yardımcı oluyor.
Fazla mı dramatize ettim? Eninde sonunda çeviriden bahsediyoruz değil mi? Ama biraz abartmadıktan sonra yazmanın ne anlamı var? Neyse sadede geleyim. Kafamı kurcalayan şey şu: Akademik tercümeyi akademisyenler mi daha iyi yapar yoksa mütercim tercümanlar mı? Bir başka deyişle bilimsel bir yayınımı tercüme ettirmek istersem kime gitmem daha iyi olur?
Tercüme eninde sonunda profesyonel bir iş ve sıkı bir eğitimden geçmeniz gerek. İki dili iyi derecede okuyup yazabilmek iyi bir çevirmen olacağınız anlamına gelmiyor. Dolayısıyla her türlü çeviri işinde tercüme eğitimi ve geçmişi aramak için güçlü bir sebebimiz var. Akademik metinler şiir ya da roman gibi aynı zamanda sanat öğeleri de taşımadıkları için aradığımız temel özellik iyi bir mütercim tercümanlık bölümünden mezun olmak olabilir.
Öte yandan nasıl tercümanlık eğitimi almış olmak iyi bir edebiyat çevirmeni olacağınızı garanti etmiyorsa çevirmenlik okumuş olmak bilimsel bir yayını akademik stadnartlarda çevireceğiniz anlamına gelmiyor. Durum belki edebiyat eserlerinde olduğu kadar açık değil ama bence bir bilimsel yayını (makale, tez, proje raporu, vs) hakkıyla tercüme edebilmek için söz konusu bilimsel metin hangi disiplindeyse o araştırma alanı hakkında belli bir geçmişe sahip olmak önemli ve gerekli bir şart. (gerek ve yeter şart demek istedim vallahi).
Neden böyle düşünüyorum? Bilimsel yayınlar çok sıkı standartlara göre yazılıyorlar. bilim insanları sadece sıkı bir terminoloji kullanmakla kalmıyor aynı zamanda düz metin üzerinde de belli özellikleri görmeyi arzu ediyorlar. Birinci tekil ve çoğul şahısın hangi durumda kabul göreceği, passive voice'un ne zaman kullanılabileceği gibi pek çok bilimsel yayınlara özgü alışkanlık ve gelenek var. Bu geleneklere uymayan metinler okuyana biraz garip ve yetersiz gelebiliyor. Yazıda geçen tüm bulgular yeterli olsa bile kötü bir çeviri bilimsel yayının hak ettiği kadar yüksek prestijli bir dergiye girmesine engel olabiliyor.
İşte bu yüzden belki de bilimsel çeviri tercüme konusunda uzman olmasa da o alanda iki dilde de yayın yapmış akademisyenelr ya da akademi geçmişi olan kişiler tarafından yapılmalı.
Açıkçası kesin bir karar vermek zor. Bir yandan tercümenin gerektirdiği dile hakimiyet her akademisyenin sahip olmadığı bir özellik ancak öte yandan da bilimsel yayınların kendine has istekleri ve gelenekleri var. Belki de tek iyi çözüm akademisyen çevirmen bulup onu kullanmak.
No comments:
Post a Comment